Bedrijven en hun rol in genocide: zijn ze aansprakelijk?

Wanneer bedrijven bijdragen aan genocide

Veel mensen denken dat alleen staten verantwoordelijk kunnen zijn voor genocide. Maar volgens internationale wetgeving kunnen ook bedrijven en hun medewerkers juridisch aansprakelijk worden gesteld voor hun betrokkenheid bij genocide, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Hoewel bedrijven geen partij zijn bij het Genocideverdrag, kunnen zij – via nationale of internationale rechtbanken – vervolgd worden voor hun bijdrage aan zulke misdaden, bijvoorbeeld door het leveren van goederen of diensten die deze misdaden mogelijk maken.

Wat betekent ‘medeplichtigheid’?

Een bedrijf hoeft niet zelf direct geweld te plegen om verantwoordelijk te zijn. Als een bedrijf materiële steun verleent aan een partij die genocide pleegt (bijvoorbeeld door brandstof, technologie of geld te leveren) kan het medeplichtig zijn. Daarvoor moet wel duidelijk zijn dat het bedrijf wist (of had moeten weten) dat zijn steun wezenlijk bijdroeg aan de misdaden.

Voorbeelden uit Gaza

Het onderzoek van SOMO (“Making a Killing”) laat zien dat meerdere sectoren mogelijk bijdragen aan de genocide in Gaza:

• Oliebedrijven: Grote oliemaatschappijen zoals BP, Chevron, ExxonMobil, Shell, Eni en TotalEnergies leveren – direct of via hun investeringen – brandstof aan Israël, waarmee ze mogelijk militaire operaties tegen Palestijnse burgers faciliteren.
• IT-bedrijven: Israël maakt gebruik van geavanceerde technologie voor geautomatiseerde aanvallen. Bedrijven zoals Palantir, Google en Amazon leveren mogelijk technologie die gebruikt wordt om doelwitten te identificeren en aanvallen uit te voeren in dichtbevolkte gebieden.
• Sociale media: Platforms als Instagram, TikTok, Facebook en Telegram worden gebruikt om geweld te verheerlijken en haatdragende, mogelijk genocidale retoriek te verspreiden. Structureel falen om dit tegen te gaan kan bedrijven medeverantwoordelijk maken.
• Financiële instellingen: Banken en investeringsfondsen die Israëlische staatsobligaties kopen of investeren in wapenfabrikanten kunnen financieel bijdragen aan oorlogsmisdaden.

De juridische en morele plicht van bedrijven

Het voorkomen van genocide is geen vrijblijvende zaak. Volgens internationaal recht is genocide verboden onder de zogenoemde jus cogens-normen – fundamentele principes waar niemand zich aan mag onttrekken, ook bedrijven niet. Bedrijven hebben een plicht om risico’s op mensenrechtenschendingen in kaart te brengen, te stoppen en te herstellen. Doen zij dat niet, dan lopen zij niet alleen reputatieschade op, maar ook juridische risico’s.

Wat kun jij doen?

Als consument heb je meer invloed dan je denkt. Door bewust te kiezen voor bedrijven die geen banden hebben met militaire operaties of mensenrechtenschendingen, zet je druk op de markt om ethisch te handelen.

Bekijk onze productcategorieën en ontdek welke merken, banken en energiebedrijven mogelijk betrokken zijn bij mensenrechtenschendingen. Gebruik onze gratis checktool om jouw vaste lasten te toetsen op mensenrechten en duurzaamheid.

Jouw geld maakt het verschil. Kies zuiver.